Cumhuriyet Dönemi’nde halk şiiri ile ilgili bilgi veriniz.

   Cumhuriyet’le birlikte halk kültürüne büyük önem verilmiş, halk müziği ve dili araştırmaları bilimsel bir kimlik kazanmıştır. Cumhuriyet döneminde halk şiiri, ilgi görmüş bir alandır.

  • Günümüz halk şairleri konu ve tema bakımından şiiri daha da genişletmişlerdir.
  • Şekil bakımından halk şiiri ile aynıdır.
  • Hece ölçüsü kullanılmaya devam edilmiş, şiirde yeni formlar aranmamıştır.
  • Toplumu ilgilendiren temalar yalın bir dil ile ifade edilmiştir.
  • Yine bu dönemde bazı ozanlar şiirlerini saz eşliğinde kendileri söylerken, şiirleri başkaları tarafından bestelenen, saz çalmayan ozanlar da bulunmaktadır.
  • Bu dönemin âşıkları arasında Âşık Veysel, Âşık Feymani, Abdurrahim Karakoç, Âşık Daimi, Ali İzzet Özkan, Şeref Taşlıova, Murat Çobanoğlu gibi isimlerimiz vardır.

ÖNEMLİ!

  • Âşık Veysel Şatıroğlu: Cumhuriyet dönemi saz şairlerindendir. 1894 yılında Sivas Vilayeti’nin Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya geldi. 7 yaşında çiçek hastalığına yakalandı ve gözlerini kaybetti. Babasının, Âşık Veysel’e oyalanması için aldığı bağlamayla önce başka ozanların türkülerini çalmaya başladı. 1930 yılında Ahmet Kutsi Tecer ile bir şairler gecesinde tanıştı. Birçok ili dolaşmaya başladı. Tanınmasında Ahmet Kutsi Tecer’in payı çok büyüktür. Doğa, toprak sevgisi, kaderci dünya görüşü, ayrılık, yalnızlık, hayat, memleket gibi konuları sade bir dil ile şiirlerinde işlemiştir. Tüm şiirleri Ümit Yaşar Oğuzcan tarafından derlenmiş, Dostlar Beni Hatırlasın adlı kitapta toplanıp İş Bankası Yayınları tarafından basılmıştır.
  • Âşık Feymani: Asıl adı Osman Taşkaya’dır. Âşıklığa başlamasında halk hikâyeleri ve Karacaoğlan geleneği etkili olmuştur. Adana’ da topluluk önünde saz çalan ilk âşıklardandır. Akıcı bir üslubu vardır. Şiirlerinde; gurbet, ayrılık, keder, aşk, vatan gibi tamaları işlemiştir.

1923-1950 arası Cumhuriyet Dönemi romanı hakkında bilgi veriniz.

  • Cumhuriyet’in ilk çeyreğinde yazılan romanlar Türkiye’nin geçirdiği tarihî ve sosyokültürel
    değişimleri göz önüne sermektedir.
  • Milli Edebiyat anlayışını yansıtan Halide Edip, Yakup Kadri, Refik Halit, Reşat Nuri, Tarık Buğra, Mithat Cemal Kuntay gibi ünlü yazarlar eserlerinde millî değerleri, vatan sevgisini, halkın sorunlarını işlemişlerdir.
  • Bu dönem yazarları Anadolu insanını gerçek anlamda ilk kez romana taşımışlardır. Anadolu’ya açılan romanlarda insanların savaşa, yokluğa ve yoksulluğa rağmen
    sürdürdükleri yaşam mücadelesi realist bir çizgide aktarılmaya çalışılmıştır.
  • Kurtuluş Savaşı bu dönem romanlarında en sık işlenen konulardan biri olmuştur.
  • Milli Edebiyat sanatçılarının da eser vermeye devam ettiği Cumhuriyet Dönemi Türk
    Edebiyatı’nın ilk yıllarında daha çok gözlemci gerçekçiliğe dayalı romanlar yazılmıştır.
  • Bu dönemde sanatçılar romanlarında Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değerleri ele alan romanlar yazmıştır.
  • Bu dönemde sanatçılar romanlarında Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değerleri ele alan romanlar yazmıştır.
  • 1923-1950 arasında yazılan romanlar, farklı biçim ve tekniklerle gelişerek Türk edebiyatındaki varlığını sürdürmüştür.
  • Bu dönemde Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban, Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü, Abdülhak Şinasi Hisar’ın Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz; Peyami
    Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Sabahattin Ali’nin Kuyucaklı Yusuf, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur eseri roman türünün tanınmış örneklerindendir.

1950-1980 arası Cumhuriyet Dönemi romanı hakkında bilgi veriniz.

  • 1950-1980 arasında roman türü farklı eğilimlerle (Toplumcu gerçekçi, bireyin iç dünyasını esas alan, modernist, millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan) gelişimini sürdürmüştür.

–>Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Roman

  • Birinci Dünya Savaşı, Milli Mücadele, Atatürk ilke ve inkılapları, halkın yaşam tarzı, ahlak
    bozuklukları, yanlış Batılılaşma, halkla aydın arasındaki ilişkiler konu edilmiştir.
  • Cumhuriyet’le birlikte siyasi, ekonomik ve toplumsal hayattaki değişimler ele alınmıştır.
  • Anadolu’ya açılma, Anadolu’yu görüp anlatma ve Anadolu insanını konu edinme öne çıkmıştır.
  •  Eski-yeni çatışması, köy ve kasaba insanının çelişkileri, tarihi konular işlenmiştir.
  •  Batıl inançlar ve hurafeler eleştirilmiştir.
  • Toplumsal faydayı esas alan eserler yazılmıştır.
  •  Doğu-Batı karşılaştırılmaları yapılmıştır.
  •  Halkın sıkıntıları, aydın-halk çatışması işlenmiştir.
  •  Konuşma diline yakın sade bir dil tercih edilmiştir.
  •  Realizm akımının etkisinde kalınmıştır.
    Temsilcileri
    Halide Edip, Yakup Kadri, Refik Halit, Reşat Nuri, Mithat Cemal Kuntay, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Bahattin Özkişi, Hüseyin Nihal Atsız…

Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Romanın Temsilcileri

Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Fecriati Edebiyatı’ndayken bireysel; Milli Edebiyat’ta toplumsal konuları işlemiştir. Toplum için sanat görüşüyle eserler vermiştir. Türk edebiyatına “Tezli roman” düşüncesini getirmiştir. Betimlemelerinde başarılıdır. Realist gözlemler yapmıştır. Romanları: Kiralık Konak, Nur Baba, Hüküm Gecesi, Sodom ve Gomore, Yaban, Bir Sürgün, Ankara, Panorama, Hep O Şarkı.

Reşat Nuri Güntekin: Eserlerinde Anadolu ve Anadolu insanını işlemiştir. Dili sadedir. Romanlarında realizmin etkisindedir. Romanları: Çalıkuşu, Yeşil Gece, Miskinler Tekkesi, Acımak, Yaprak Dökümü, Dudaktan Kalbe, Bir Kadın Düşmanı, Kızılcık Dalları…

Halide Edip Adıvar: Kurtuluş Savaşı, çocukluk anıları ve aşk eserlerinin konularıdır. Dili kılçıklıdır. Tasvir ve tahlilleri başarılıdır. İdealize edilmiş kadın kahramanların sayısı fazladır. Romanları: Sinekli Bakkal, Handan, Vurun Kahpeye, Ateşten Gömlek, Talip, Heyula, Kalp Ağrısı, sonsuz Panayır, Yol Palas Cinayeti…

Hüseyin Nihal Atsız: Türkçülük akımının önemli temsilcilerindendir. Genellikle tarihi romanlar kaleme almıştır. Romanları: Dalkavuklar Gecesi, Bozkurtların Ölümü, Bozkurtlar Diriliyor, Deli Kurt, Ruh Adam.

–> Toplumcu Gerçekçi Roman 

  • Sosyal realizm akımının etkisi vardır.
  • Tezli romanlar yazılmıştır.
  •  Ağa-köylü, zengin- fakir, güçlü-güçsüz çatışması ele alınmıştır.
  • Yazarlar görüşlerini toplumla paylaşabilmek, halkı aydınlatmak için eserleri araç olarak kullanır.
  • Yurt gerçeklerini anlatmak, edebiyatçının sosyal bir sorumluluğu olarak değerlendirilir.
  • Anadolu coğrafyası, halkın sorunları, köy hayatı, köylülerin sorunları ele alınır.
  •  Konuşma dili kullanılır, kahramanları bölgesel ağızlarına göre konuşturulur.
  • Roman ve hikayelerde sağlam bir kurgu görülmez.
  •  Sanat toplumdur içindir, anlayışı egemendir.
    Temsilcileri
    Kemal Tahir, Sabahattin Ali, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Sadri Ertem, Talip Apaydın, Fakir Baykurt, Abbas Sayar, Kemal Bilbaşar…

Toplumcu Gerçekçi Romanın Temsilcileri

Sabahattin Ali: Şiir, hikâye, roman yazmış, çeviri yapmıştır. Edebiyatımızda Maupassant tarzı hikayeciliğin önemli temsilcilerindendir. İlk romanı “Kuyucaklı Yusuf” toplumcu gerçekçi Türk edebiyatının ilk başarılı örneğidir. Romanları: Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna.

Yaşar Kemal: Asıl adı Kemal Sadık Gökçeli’dir. 1953-54’te Cumhuriyet gazatesinde tefrika edilen ilk romanı “İnce Memed” büyük ilgi uyandırmıştır. Anadolu insanının sözlü anlatım geleneğinin ürünleri olan destanlardan, ağıtlardan, halk hikayelerinden, masallardan, türkülerden ve çağdaş roman tekniklerinden yararlanarak vardığı birleşim ve üslup onu her bakımdan özgün bir çağdaş sanatçı kimliğine ulaştırmıştır. Romanları: İnce Memed, Teneke, “Dağın Öteki Yüzü” üçlemesi (“Orta Direk”, “Yer Demir Gök Bakır”, “Ölmez
Otu”), “Akçasazın Ağaları” dizisi (“Demirciler Çarşısı Cinayeti”, “Yusufçuk Yusuf” ), “Hüyükteki Nar Ağacı”, “Kimsecik” üçlemesi (“Yağmurcuk Kuşu”, “Kale Kapısı”, “Kanın Sesi”), AğrıdağıEfsnesi, Binboğalar Efsanesi, Çakırcalı Efe, Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca, AI Gözüm Seyreyle Salih, Kuşlar da Gitti, Deniz Küstü, “Bir Ada Hikâyesi” üçlemesi (“Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana”, Karıncanın Su içtiği”, “Tanyeri Horozları”)

Kemal Tahir: Kurtuluş Savaşı’nı, tarihi, köy yaşamını ve eşkıya hikâyelerini konu edindiği
romanlarıyla tanınmıştır. Tarihi romanlarıyla tanınmıştır. Romanlarını belgelere dayandırarak yazmıştır. Romanları: Devlet Ana, Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin İnsanları, Rahmet Yolları Kesti, Esir Şehrin Mahpusu, Bozkırdaki Çekirdek, Kurt Kanunu, Yol Ayrımı,
Körduman, Sağırdere, Rahmet Yolları Kesti…

Orhan Kemal: Gerçek adı “Mehmet Raşit Öğütçü” olan yazar daha çok öyküleriyle tanınır. Öyküleri dışında oyun, roman ve senaryolar da yazmıştır. Çukurova’nın sanayileşmesini ve işçi sorunlarını, tarımın makineleşmesi ve ırgatların sıkıntılarını, mahpusları, bekçileri, gardiyanları… konu edinmiştir. Romanları: Baba Evi, Murtaza, Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, Hanımın Çiftliği, Avare Yıllar, Gurbet Kuşları, Eskici ve Oğulları…

Fakir Baykurt: Köy edebiyatı hareketinin önde gelen yazarlarındandır. Hikâye ve roman türlerinde eserler vermiştir.  Özellikle Orta Anadolu bölgesini konu edinmiştir. İçinde doğup yetiştiği köylülerin hallerini anlatmaya çalışmıştır. Romanları: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Onuncu Köy, Kaplumbağalar, Tırpan, Amerikan Sargısı…

Kemal Bilbaşar: Konularını özellikle Batı Anadolu kasabalarından almıştır. İnançlar, gelenek ve töreler, hayat görüşleri, çıkar çatışmaları ve yerli renklerle beslenmiş olayları
gelenekçi bir anlatışla işlemiştir. Refik Halit’le başlayan memleket hikâyeciliğini,
eleştirel ve sert bir gerçekçilik içerisinde ele almıştır. Romanları: Cemo, Memo, Yeşil Gölge, Başka Olur Ağaların Düğünü.

Necati Cumalı: Şiir, hikâye, roman ve tiyatro türlerinde eserler vermiştir. Romanları: Tütün Zamanı (Zeliş), Acı Tütün, Yağmurlar ve Topraklar, Viran Dağlar.

–> Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Roman

  • İnsanın psikolojik yönleri ele alınır.
  • İnsan gerçeklerini farklı yönlerden anlatma esas alınmıştır.
  •  Psikoloji ve psikyatri bilimlerinden yararlanılmıştır.
  • Olay, zaman ve mekan kişileri etkiler
  • Psikanaliz yöntemi edebiyata girmiştir.
  • İnsanın iç dünyası, yalnızlık duygusu, bireyin kimlik sorunu, kişi toplum çatışması, doğu batı sorunsalı, geçmiş-şimdi, yabancılaşma gibi sorunlar ele alınmıştır.
  • Eserlerde bireysel çözümlemeler önemli bir yer tutar.
  • Özellikle iç konuşma, bilinç akımı, gibi teknikler kullanılır.Temsilcileri
    Peyami safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra, Semiha Ayverdi, Abdülhak Şinasi Hisar, Halikarnas Balıkçısı…

Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Romanın Temsilcileri

Tarık Buğra: Öykü, roman, deneme ve tiyatrolarıyla tanınır. Öykü ve romanlarında Türk toplumunun tarihine yönelmiştir. Psikolojik ögelere yer vermiştir. Olaylardan çok iç
gerçekleri anlatmaya çalışmıştır. Romanları: Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, Osmancık,
Firavun İmanı, İbişin Rüyası, Yağmur Beklerken.

Peyami Safa: Psikolojik roman türünün usta ismidir. Bilinç akımı, iç konuşma gibi anlatım tekniklerinden yararlanmıştır. Türk edebiyatının mistik yazarlarındandır. Maddeci anlayışa karşı çıkmış; ruhu manevi değerleri ve inancı ön plana çıkarmıştır. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Türk edebiyatındaki ilk otobiyografik romandır. “Server Bedii” takma adıyla
“Cingöz Recai” adlı polisiye dizi romanları yazmıştır. Romanları: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Bir Tereddüdün Romanı, Sözde Kızlar, Fatih-Harbiye, Yalnızız, Mahşer, Bir Tereddütün Romanı, Biz İnsanlar,Canan…

Abdülhak Şinasi Hisar: İstanbul’un lüks semtlerini ve Boğaziçi’ni, eski aşklarını, eğlencelerini anlatmıştır. Süslü sanatlı ve uzun cümleleri vardır. Romanları: Fehim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Nizami Bey’in Alafrangalığı ve Şeyhliği.

Semiha Ayverdi: Eserlerinde Batılılaşma ile birlikte meydana gelen uygarlık değişimini ve bu değişimin toplumda ve özellikle aile içinde sebep olduğu sorunları, çözülmeleri roman kişilerinin iç dünyalarından takip ederek romanlaştırır. Romanları: Aşk Bu İmiş, Batmayan Gün, Mabette Bir Gece, Ateş Ağacı, Yaşayan Ölü, İnsan ve Şeytan, Son Menzil, Yolcu Nereye Gidiyorsun, Mesihpaşa İmamı, İbrahim Efendi Konağı, Bir Dünyadan Bir Dünyaya.

Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı): Eserlerinde denizi, deniz insanlarını, Bodrum’u, Ege Denizi’nin efsanelerini anlatmıştır. Romanları: Aganta Burina Burinata, Ötelerin Çocuğu, Uluç Reis, Turgut Reis, Deniz Gurbetçileri.

–> Modernizmi Esas Alan Romanlar

  • Geleneksel yapı ve anlatım terk edilmiştir.
  • Olay, karakter, çevre yerine imge ve simgeler ön plana çıkar.
  •  Alegorik(sembolik )anlatım benimsenmiştir.
  • Birey dışındaki toplumsal yapıyı yansıtmaktan kaçınılır.
  •  Bireyin bunalımları ve toplumla olan çatışmaları anlatılır.
  • Çağrışıma çok yer verilir.
  •  Modernizmde varlıkların göründükleri gibi olmadıklarına, modern toplumun sıradanlıklarına isyan söz konusudur.
  • Anlatımda şiire has bir söyleyiş söz konusudur.
  • Diyalog ve hikaye etme yerine bilinç akışı tekniği kullanılır.

Modernist ve Postmodernist Sanatçılar: Adalet Ağaoğlu, Haldun Taner, Ferit Edgü, Yusuf Atılgan, Orhan Pamuk, Rasim Özdenören, Bilge Karasu, Oğuz Atay,Nezihe Meriç,Latife Tekin,İhsan Oktay Anar…

Modernizmi Esas Alan Romanın Temsilcileri

Orhan Pamuk: Modern ve postmodern anlatım tekniklerinden yararlanmış bir yazardır. 2006’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü almıştır. Roman: Cevdet Bey ve Oğulları, Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi, Kırmızı Saçlı Kadın.

Adalet Ağaoğlu: Yeni anlatım olanaklarını denemiştir. “Tek anlatıcıya son vermek”, “an’ların anlatıcısı olmak”, “yer, zaman öğelerine değişiklik getirmek” onun anlatımına yeni boyutlar getirmiştir. İlk romanı “Ölmeye Yatmak”tır. Romanlarının kahramanları genellikle aydınlardır.  Romanları: Ölmeye Yatmak, Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gecesi, Yaz Sonu, Üç Beş Kişi, Ruh Üşümesi, Romantik Bir Viyana Yazı…

Yusuf Atılgan: “Aylak Adam” ve “Anayurt Oteli” adlı romanlarında psikolojik yabancılaşma ve yalnızlık temasını başarıyla işleyen bir yazar olarak tanınmıştır. “Aylak Adam” romanındaki “C”, “Anayurt Oteli”ndeki “Zebercet” gibi unutulmaz karakterler yaratmıştır.

Oğuz Atay: Toplum kurallarıyla çatışma içinde olan aydınların iç dünyalarını mizahın gücünden, modern ve postmodern anlatım tekniklerinden ustaca yararlanarak anlatmıştır. “Bir Bilim Adamının Romanı” yazarın üniversitede hocası olan Mutafa İnan’ın hayatını anlattığı biyografik bir romandır. Romanları: Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamının Romanı, Eylembilim.

Rasim Özdenören: Bireyin yalnızlığını, yabancılaşmasını, kuşak çatışmasını, modernlik, gelenek gibi sorunları, değerlerinden koparılmış ve modern kentlerin varoşlarında kıstırılmış bireyin veya ailenin acılarını yerli-İslami bir bakış açısıyla öykülerine taşımıştır. Romanı: Gül Yetiştiren Adam.

İnci Aral: Ölü Erkek Kuşlar, Yeni Yalan Zamanlar, Hiçbir Aşk Hiçbir Ölüm, Mor, İçimden Kuşlar Göçüyor, Taş ve Ten.

Pınar Kür: Yarın Yarın, Küçük Oyuncu, Asılacak Kadın, Bitmeyen Aşk, Bir Cinayet Romanı, Sonuncu Bahar.

Buket Uzuner: Kumral Ada Mavi Tuna, Uzun Beyaz Bulut Gelibolu, Balık İzlerinin Sesleri, İki Yeşil Susamuru Anneleri Babaları Sevgilileri ve Diğerleri.

Elif Şafak: Aşk, Siyah Süt, Araf, Pinhan, Şehrin Aynaları, Mahrem, Bit Palas, Med Cezir, Kem Gözlere Anadolu, Kağıt Helva, Firarperest, İskender, Şemspare, Ustam ve Ben…

Ferit Edgü: Kimse, O (Hakkâri’de Bir Mevsim adıyla sinemaya aktarılmıştır.)
Latife Tekin: Sevgili Arsız Ölüm, Berci Kristin’in Çöp Masalları, Gece Dersleri, Buzdan Kılıçlar, Aşk İşaretleri, Ormanda Ölüm Yokmuş, Unutma Bahçesi, Rüyalar ve Uyanışlar Defteri.