Bir metin türü olarak eleştiri edebi bir eserin ayrıntılı bir şekilde incelendiği, değerlendirildiği ve yorumlandığı metinlerdir. Eleştiri yalnızca bir eseri beğenmek ya da beğenmemekle sınırlı kalmaz aynı zamanda eserin dilini, temasını, yapısını, karakterlerini, dil kullanımını, sembolizmini ve daha birçok yönünü derinlemesine inceler. Edebi eleştiri metinleri eserin sanatsal değerini ölçmek ve bu eseri daha geniş bir kültürel bağlamda değerlendirmek amacını güder. Eleştirinin temel işlevi bir eseri sadece değerlendirmek değil aynı zamanda okura eserin arka planındaki düşünsel, estetik ve kültürel unsurları da göstermek ve eseri farklı bakış açılarıyla analiz etmektir. Edebi eleştiriler bir eserin çeşitli yönlerini analiz eder:
- Tema ve İçerik: Eleştirmen eserin ana temasını, işlediği konuları ve bu temaların nasıl geliştirildiğini inceler. Örneğin bir eserde aşk, ölüm, özgürlük gibi evrensel temalar ele alınıyorsa eleştirmen bu temaların nasıl işlendiğini ve eserin bu temalara nasıl bir bakış açısı sunduğunu analiz eder.
- Karakterler: Eserin karakterlerinin derinliği, gelişimi, içsel çatışmaları ve aralarındaki ilişkiler eleştirilir. Yazarın karakterleri nasıl tanıttığı üzerinde durulabilir. Bir karakterin psikolojik psikolojik yapısı, toplumsal rolleri ve ideolojik duruşları eleştiri açısından önemli bir analiz alanıdır.
- Dil ve Üslup: Eleştirmen yazarın üslubunu, kullanılan sözcük seçimlerini, betimlemelerini ve anlatım tekniklerini değerlendirir. Örneğin yazarın dilindeki incelikler, cümlelerin akıcılığı vb. eleştirmenin konusu olabilir.
- Yapı ve Anlatım: Bir eserin yapısal özellikleri, olayların kurgusal düzeni, zamanın nasıl ele alındığı, anlatıcı bakış açısının nasıl şekillendiği gibi faktörler eserin genel yapısına katkıda bulunur. Eleştirmen bu unsurları değerlendirir.
- Edebi Tür ve Biçim: Eleştirmen, eserin hangi edebi türe ait olduğunu (roman, hikâye, tiyatro, şiir vb.) ve bu türün özelliklerinin nasıl kullanıldığını tartışır. Ayrıca eserin biçimsel özellikleri de analiz edilir. Örneğin bir romanın bölüm yapısı, bir şiirin ölçü ve kafiye düzeni vb.
- Duygusal Etki: Eserin okur üzerindeki duygusal etkisi. Eleştirmen, eserin nasıl bir duygu yarattığını ve okurun duygusal tepkisini nasıl yönlendirdiğini değerlendirebilir.
- Edebi Teknikler: Eleştirmen, yazarın kullandığı tekniklerin (ironi, paralel anlatılar vs.) eserin anlamına nasıl hizmet ettiğini ve eserin genel etkisini nasıl güçlendirdiğini inceleyebilir.
- Yazarın Amacı ve Mesajı: Eserin yazılma amacının ne olduğuna dair bir analizdir.
ÖRNEK:
Eleştiri metin türü ile ilgili daha detaylı bilgilere aşağıdaki linke tıklayarak ulaşabilirsiniz: