Daha çok bilimsel, akademik ve kültürel konularda bilgi vermek, bir konuya açıklık getirmek, bir düşüncenin doğruluğunu veya yanlışlığını ispatlamak amacı ile kaleme alınan nesnel metinlere makale denir. Gazete ile birlikte ortaya çıkan ve gelişen bir türdür. Dergilerde, gazetelerde ya da kitaplarda yayımlanabilir. Dergi ve kitaplarda yayımlananlar genellikle bilimsel ve akademiktir, gazetede yayımlananlar ise siyaset, sanat ya da ekonomi ile ilgilidir. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte makaleler internet ortamında daha çok yayımlanmaktadır.
MAKALENİN ÖZELLİKLERİ
- Daha çok bilimsel konularda yazılan bir düşünce yazısıdır.
- Diğer düşünce yazılarından en belirgin farkı anlatılanların kanıtlanmak zorunda olmasıdır. Nesnel bir yazıdır da diyebiliriz.
- Yazar, objektif olmak zorundadır.
- Uzunluk ve kısalığı ile ilgili bir sınırlama yoktur. Yazar istediği kadar ayrıntıya girebilir.
- Yazar, yazdığı konuda uzman olmalı; yeterli araştırmayı yapmış olmalıdır.
- Bilimsel bir dile sahiptir. Nesnel bir metin türü olduğu için kelimeler gerçek ve terim anlamları ile kullanılır.
- Açık ve anlaşılır bir dil kullanılır. Sanatlı bir dil söz konusu değildir. Anlatımı yoğundur.
- Öğretme ve bilgilendirmenin amaçlandığı açıklayıcı anlatımla bir düşünceyi çürüterek yerine
karşı düşünceyi yerleştirmenin amaçlandığı tartışmacı anlatım biçimleri hâkimdir. - Tanımlama, sayısal verilerden yararlanma, karşılaştırma, örnekleme gibi düşünceyi geliştirme yollarından sık sık faydalanılır.
- Belli bir plan dahilinde yazılır. Giriş, gelişme, sonuç ve kaynakça bölümlerinden oluşur. (Kaynakça: Makalenin sonunda, yararlanılan kaynaklar liste hâlinde gösterilir.)
- Türk edebiyatında ilk makale örneği Şinasi’nin 1860 yılında Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımladığı ”Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi”dir.
- Ziya Paşa’nın ”Şiir ve İnşa” makalesi de Türk edebiyatındaki ünlü makalelerdendir.
Edebiyatımızdaki Bazı Önemli Makaleler:
- Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi –> Şinasi
- Şiir ve İnşa –> Ziya Paşa
- Enikli Kapı –> Arif Nihat Asya
- Millî Edebiyat Meseleleri ve Cenap Beyle Münakaşalarım –> Ali Canip Yöntem
- Çal Çoban Çal –> Süleyman Nazif
- Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh –> Cenap Şahabettin
- Sanata Dair –> Halit Ziya Uşaklıgil
Makale Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Öncelikle araştırma konusu belirlenir. Konunun toplumun ilgisini çekebilecek bir yönünün olmasına dikkat edilmelidir.
- Makale yazarı konuyu işlerken tarafsız olmalıdır.
- Yazar açık bir dil kullanmalıdır.
- Belirlenen konuda var olan kaynaklar ve yapılan araştırmalar taranarak kullanılabilecek veriler toplanmalıdır.
- Metinde düşüncelerin, bilgilerin, kısaca metnin içeriğinin nasıl bir düzen içinde verileceği planlanmalıdır.
- Daha önce toplanan bilgilerin metindeki kompozisyona göre özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma bölümlerinden hangisinde kullanılacağı belirlenmelidir.
- Planlama aşamasında yerleri ve sıraları belirlenen bilgiler, toplanan veriler bu belirlemelere yani planlamaya uygun olarak yazılmalıdır.
- Bilgiler kendi içinde tutarlı olmalıdır.
- Metinde öne sürülen düşünceleri desteklemek amacıyla kaynak taramasında belirlenen başka metinlerdeki bilgilerden yararlanılmalıdır.
- Metnin içinde ve sonunda kaynak gösterilirken bilimsel kaynak göstermenin temel ilkelerine uyulmalıdır.
- Yazılan metin açıklayıcı anlatım biçiminin kullanımı, kaynaklardan yararlanma, bilgilerin düzenlenişi, planlama, kaynak gösterme, öne sürülen düşüncelerin tutarlılığı, verilen bilgi ve örneklerin doğruluğu vb. açılardan değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme sonunda eksikler tamamlanarak, yanlışlar düzeltilerek metin geliştirilmelidir.
- Metinde tespit edilen yazım ve noktalama hataları düzeltilmelidir.
- Hepsini birleştirdiğimizde aslında makale yazma aşamaları ortaya çıkmaktadır: Kaynak Taraması –> Bilgilerin Birleştirilmesi –> Yazma Sürecini Uygulama –> Kaynak Gösterme.
