Romanlar konuları, üslupları, yazıldıkları dönemle ilişkili olarak etkilendikleri akımlara göre türlere ayrılırlar. 9. sınıf müfredatında olan bazı roman türleri şunlardır:

KONULARINA GÖRE ROMANLAR

Tarihî Roman: Konusunu tarihten alan veya olayların tarihte yaşanmış gibi anlatıldığı romanlardır. Bizim edebiyatımızda tarihi konu edinen ilk roman denemesi Ahmet Mithat Efendi’nin kaleme aldığı ”Yeniçeriler” adlı eserdir. Batılı anlamda ilk tarihi romanımız ise Namık Kemal’in Cezmi adlı eseridir. 

Macera Romanı: Gidişatında sürekli bir hareketin olduğu romanlardır. Heyecan ögesi her zaman canlı tutulmaktadır. Her daim okuru şaşırtacak biçimde gelişen olaylar mevcuttur. Yine polisiye veya aksiyon romanları da aynı özelliklere sahip olduğu için macera romanı içerisinde görülür. Edebiyatımızda bu türe Ahmet Mithat Efendi’nin ”Hasan Mellah” adlı eserini örnek verebiliriz.

Sosyal Roman: Toplumsal hayatı konu alan romanlardır. Köyden kente göç, yoksulluk vb. toplumsal olayları işler. Gelenek ve görenekleri ağırlıklı olarak işleyen romanlara töre romanı, köy hayatını ve köy insanını anlatan romanlara köy romanı, belli bir düşünceyi savunan romanlara da tezli roman denir. Bu üç roman türünü de sosyal roman başlığı altında görebiliriz. Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde adlı roman bir sosyal roman örneğidir. Bu aşamada Nabizade Nazım’ın Karabibik adlı eserinin edebiyatımızdaki ilk köy romanı örneği olduğunu da unutmayalım. 

Tahlil Romanı: Psikolojik roman olarak da bilinir. Çünkü tahlil romanları kişilerin ruhsal tahlilini detaylı bir şekilde yaparak kişinin iç dünyasını anlatan romanlardır. Elbette her roman türünde yazar kahramanının ruhsal tahlilini yapabilir fakat bu roman türünde yazar direkt kişilerinin ruh hallerini ve ruhsal çözümlemeleri konu alır. Nabizade Nazım’ın Zehra adlı eseri edebiyatımızda ilk psikolojik roman denemesi kabul edilirken Mehmet Rauf’un Eylül adlı eseri edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman kabul edilmektedir.

Bilimkurgu Romanı: Bilim ve teknolojiyi işleyen romanlardır. İngiliz ve Amerikan romancılığına özgü b ir tür olan gotik roman, bilimkurgu romanın temelini oluşturmuştur. Bilimkurgu romanları teknoloji ve bilimin olanaklarından faydalanarak olay örgüsü üzerine kurulur. 

Egzotik Roman: Uzak ve yabancı ya da bilinmeyen ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan roman türüdür. 

ETKİLENDİĞİ AKIMA GÖRE ROMANLAR

Realist Roman: Realizm, kısaca gerçekçilik demektir. Bu akımdan etkilenerek kaleme alınan realist romanlarda yazar olayları, kahramanları, toplumları gerçekçi bir bakış açısı ile yansıtır. Esas olan gerçeklerdir, görünenlerdir. Gözlem ve araştırma oldukça önemlidir. Stendhal’ın Kızıl ile Kara, Tolstoy’un Savaş ve Barış, Halit Ziya’nın Mai ve Siyah adlı eserleri realist akımın etkisinde kaleme alınan romanlardır. Türk edebiyatındaki ilk realist roman ise Recaizade Mahmut Ekrem’in kaleme aldığı “Araba Sevdası” adlı eserdir.

Romantik Roman: Romantizm, kısaca duygu ve hayallerin ön plana çıktığı bir akımdır. Dolayısıyla romantik romanlarda kişilerin duyguları ön plandadır. Asıl gerçek, duygulardır. Edebiyatımızdaki ilk edebi roman olan Namık Kemal’in İntibah adlı eserinde romantizm akımının etkileri görülür. Dünya edebiyatında Goethe’nin Genç Werther’in Acıları, Victor Hugo’nun Sefiller’i romantizm akımının etkisi görülen romanlardır. 

Natüralist Roman: Natüralizm, kısaca doğalcılıktır; doğal dünyayı temele alan bir akımdır. Natüralizm akımının etkisindeki yazarlar adeta bir bilim adamı edası ile eserlerini kaleme alırlar. Öyle ki toplumu laboratuvar olarak düşünüp eserlerini bu laboratuvar içinde verirler. Natüralist roman realist romana benzer ancak natüralist romanlarda araştırma ve bilim daha önemli, daha ön plandadır. Emile Zola’nın romanları natüralist roman örnekleridir: Meyhane, Germinal, Nana… 

DİĞER ROMAN TÜRLERİ

Popüler Roman: Edebi kaygılardan çok ekonomik kaygılarla yazılan, genellikle dönemlerinde çok okunan ancak kalıcılığı olmayan romanlardır.

Nehir Roman: Aynı yazar tarafından yazılan farklı romanların birbirleriyle ilişkili olması sonucu çıkan roman serisine verilen addır.

Estetik Roman: Biçim ve üslup kaygısı ile yazılan romanlardır.

Biyografik Roman: Tanınmış bir kişinin hayatını konu edinen romanlardır.

Otobiyografik Roman: Yazarın kendi hayatını anlattığı romanlardır. Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu adlı eseri edebiyatımızdaki ilk otobiyografik roman kabul edilir.