Mahlas
Divan edebiyatı şiirlerinde şairlerin genellikle son beyitte kullandığı takma ada mahlas denir. Aşağıdaki beyit Fuzuli’nin gazellerinden birinin son beyitidir. Asıl adı ”Mehmet” olan şair, şiirlerinde ”Fuzuli” mahlasını kullanmıştır.
Vaiz bize dün düzahı vasfetti Fuzuli
Ol vasf senin külbe-i ahzanın içindir.
Aşağıdaki beyit divan şairi Baki’ye aittir.
Minnet hudâya devlet-i dünya fenâ bulur
Baki kalır sahife-i âlemde adımız”
Tapşırma
Halk edebiyatı şiirlerinde şairler şiirlerin son dörtlüğünde mahlasını kullanırlar. Bu duruma tapşırma denir. Nitekim tapşırma, kendini tanıtma anlamına gelmektedir. Aşağıdaki dörtlük Âşık Dertli’nin bir şiirinin son dörtlüğüdür. Asıl adı ”İbrahim” olan şair, şiirlerinde ”Dertli” mahlasını kullanmıştır.
Aşkı bana vermiş fikretsin deyü
Baksın cemalime şükretsin deyü
Ehl-i aşk olanlar zikretsin deyü
Dertli aşk defterin beyaze çekmiş.
Aşağıdaki dörtlük halk şairi Karacaoğlan’a aittir.
Tema ve Konu
Tema, şiirde iletilmek istenen mesajdır. Bir metin türü olarak şiirde duygular ön plandadır. Bu sebeple şiirde yoğun olarak işlenen, verilmek istenen duygu o şiirin temasıdır. Aşk, sevgi, yalnızlık, özgürlük, sevinç vb. gibi.
Konu ise somut olarak şiirin neyi ele aldığıdır. Daha açığı tema geneldir, konu özeldir. Örneğin:
MEMLEKET İSTERİM
Memleket isterim Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun; Kuşların çiçeklerin diyarı olsun. Memleket isterim Ne başta dert, ne gönülde hasret olsun; Kardeş kavgasına bir nihayet olsun. Memleket isterim Ne zengin fakir, ne sen ben farkı olsun; Kış günü herkesin evi barkı olsun. Memleket isterim Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun; Olursa bir şikâyet ölümden olsun Cahit Sıtkı TARANCI, Şiirin teması: Özlem Şiirin konusu: Memleket özlemi
