Bu ünitenin içeriği:
- EDEBİYAT NEDİR?
- SANAT NEDİR?
- EDEBİYATIN GÜZEL SANATLAR ARASINDAKİ YERİ
- SANAT ve ZANAAT
- BİLİM ve SANAT
- EDEBİYATIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ
- TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERİ
- METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
- EDEBİ METİNLER ve ÖĞRETİCİ METİNLER
- İLETİŞİMİN ÖGELERİ
- DİL İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
EDEBİYAT NEDİR?
Duygu, düşünce, hayal, olay ya da durumların kişide estetik haz uyandıracak şekilde dil aracılığı ile ifaden etme sanatına edebiyat ya da yazın denir. Edebiyat denildiğinde akla her ne kadar sadece yazılı metinler gelse de sözlü ürünler de edebiyatın bir parçasıdır. Türkçede edebiyat sözcüğü Tanzimat Dönemi’nde kullanılmaya başlanmıştır. Bundan önce ilm-i edeb, şiir veya inşâ gibi terimler kullanılıyordu. ”Edebiyat” sözcüğü ilk defa bu dönemde Şinasi ve Namık Kemal’in yazılarında kullanılmıştır.
Edebiyatın Konusu: Aklınıza gelebilecek her türlü duygu, düşünce, hayal, durum vb. edebiyatın konusu olabilir.
Edebiyatın Yöntemi: Edebiyatta sanatçı edebi eserini oluştururken gerçekliği yansıtabileceği gibi isterse ”düşsel” özellikler de kazandırabilir. Yazar ya da şair olanı aktarırken kendi süzgecinden geçirip kendi duygu ve düşüncelerini de ekler. Bu nedenle edebiyatın gerçeği ile hayatın gerçeği aynı değildir. Bu durum da tamamen konunun farklı açılardan ele alınması ile yani yöntemi ile ilgilidir.
EDEBİYATIN GÜZEL SANATLAR ARASINDAKİ YERİ
SANAT
Sanat, en genel anlamıyla yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesi olarak anlaşılır. Tarih boyunca neyin sanat olarak adlandırılacağına dair fikirler sürekli değişmiş, bu geniş anlama zaman içinde değişik kısıtlamalar getirilip yeni tanımlar yaratılmıştır. Fakat öyle ya da böyle sanat birincil bir ihtiyaç olmasa da sanatsız bir coğrafya bu zamana kadar hiç var olmamıştır. Çünkü sanat, insanın kendisini ifade etme ihtiyacından doğmuştur. Güzel sanatların temel nitelikleri bulunmaktadır:
-Güzellik
-Evrensellik
-Özgünlük
-Etkileyicilik
-Yaratıcılık
Güzel sanatlar her ne kadar bu özellikleri taşısa da kullanılan malzemeye göre sınıflandırılır. Güzel sanatların sınıflandırılmasına aşağıdaki tablodan ulaşabilirsiniz.
SANAT VE ZANAAT
Sanat; duygu, düşünce ve hayallerin çeşitli yollarla estetik şekilde sanatçı tarafından ifade edilmesidir. Bunu icra eden; bazen bir ressam, bazen bir yazar, bazense bir heykeltıraştır. Zanaat ise el becerisi ve deneyim isteyen kuyumculuk, marangozluk, terzilik gibi meslekler için kullanılan bir terimdir. Önceden sanat ve zanaat aynı kavramlarmış gibi kullanılıyordu fakat zamanla sanat ve zanaatın birçok noktada birbirinden ayrıldığı fark edilmiştir. İşte sanat ve zanaat kavramlarının farkları:
- Sanatta maddi beklenti arka plandayken, zanaat maddiyat gözetir.
- Sanat somut bir yararlılık gözetmezken zanaatın temelinde yararlılık vardır.
- Sanatta yaratıcılık ön plandadır, zanaatta el becerisi ön plandadır.
- Sanatçı yeteneğiyle doğar, zanaatçı el becerisini sonradan kazanır.
- Bir sanat eserinin eşi benzeri yoktur, sanatçı her defasında özgün bir eser oluşturmaya çalışır fakat zanaatçının ürünleri birbirine benzer, aynı ürünü tekrarlar.
- Sanatta güzellik ön plandayken zanaatta kullanışlılık ön plandadır.
- Bunu daha da netleştirmek için küçük bir örnek vermek yeterli 0lacaktır: bir marangozun elinden çıkan ve kullanışlılığın ön planda olduğu sağlam ve güzel bir masa zanaat ürünüyken bir ressamın elinden çıkan özgün ve güzel bir resim sanat eseridir.
BİLİM VE SANAT ARASINDAKİ FARKLAR
Bilim; nedensellik, merak ve amaç besleyen, olguları ve iddiaları deney, gözlem ve düşünce aracılığıyla sistematik bir şekilde inceleyen uygulamalı disiplinler bütünüdür. Sanat ise gerçeğe estetik açıdan yönelen yöntemlerin tümüdür. Aslında bilim sanat tamamen birbirinden farklıdır. İşte bu farklılıklar:
- Bilim kuramsal, sanat ise kavramsal bir disiplindir.
- Bilim objektiftir(nesnel), sanat subjektiftir (öznel).
- Bilimde somut yararlılık ön plandadır, sanatta soyut yararlılık söz konusudur.
- Bilim düşünceyi, gerçeği rehber alırken sanat duyguları rehber alır.
- Bilimde terimler, sanatta imgeler bulunur.
- Bilimde tek anlamlılık söz konusu iken sanatta çok anlamlılık vardır. Çünkü sanat insanların algılarına bağlı olarak değişir. Bilimde böyle bir değişim yoktur.
- Bilimin amacı bilgiye ulaşmak iken sanatın amacı bilgiyi ya da var olan herhangi bir şeyi farklı bakış açısı ile yansıtmaktır.
♦İlk ünitenin içinde bulunan diğer konulara aşağıdaki başlıkların üzerine tıklayarak ulaşabilirsiniz:
- METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
- EDEBİ METİNLER ve ÖĞRETİCİ METİNLER
- İLETİŞİMİN ÖGELERİ
- DİL İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
- EDEBİYATIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ
- EDEBİ DÖNEMLER